ГРАДОТ НА ИДНИНАТА ЕКСПЕРИМЕНТ ИЛИ УТОПИЈА

Единственото нешто што е радикално е просторот, кој незнаеме како да го населиме. Простор во кој мораме да ги осмислиме начините како да се однесуваме и живееме.

Lebbeus Woods






Повекекратното зголемување на популацијата во светот во последните стотина години прдизвика екстремно растење на современите градови. Пренаселеноста претставува најголем основен промлем на денешните градови придизвикувајки низа на верижни проблеми најчесто поврзани со деградација на животната средина.



Мексико



Во 60-те години на минатиот век појавија радикални, револуционерни утопистички движења во архитектурата и урбанизмот за градот на иднината. Овие утопистички идеи беа последица на сооченоста со екстремниот рапиден раст градовите и нивните деконструктивни последици врз планетата земја. Стравот од овие радикални идеи беше причина тие речиси целосно да се игнорираат така што градовите продолжија да се развиваат според истоветните образци на традиционалниот урбанизам. Така градовите и понатаму растеа по пат на проста адиција претворајки сво дефрагментирани мегаградови каде урбанизмот вршеше и сеуште врши интервенции само од хируршки карактер претворајки ги градовите во вечни пациенти. За разлика од тоа предходно споменатите радикални идеи за градовите на иднината понудија еден целовит концептуален пристап гледајки ги како една органска целина. Тогаш се понудија различни концепти, различни гледишта за то како да се развиваат современите градови во иднина, притоа решавјки актуелните клучни проблеми поврзани со пренаселеноста, деградацијата на животната средина, идентитетот на градската форма, новонастанатите општествено-социјани и културни услови. Денес ги имаме мегаградовите, човекот како врв на целото создание е нивен творец, човештвото создаде структури кои имаат крајно деконструктивен карактер како по однос на животната средина така и по однос на самиот човек.






Идејата за град на иднината се отвара во 1956 г, година во која Constant Nieuwenhuys ја зпочнува глобалната архитектонска утопија, Нов Вавилон. Целосно спекулативен Constant го опишува како еден поинаков град за еден поинаков живот. Тоа е време кога Guy Debord и неговата дружина од револуционери се двжеа низ улиците на Париз, повикувајки за ново психолошко свакање на градот, време кога бескрајната мрежа од зони на Constant составена од празнини и објекти, конструкции и деконструкции , време кога Градот на иднината го добива своето потполно значење.

Суперпонирањето на еден град врз друг, просторен град на Yona Friedman(1958-60), претставува поинаква критичка појдовна точка така што современата практика, како што се OMA и MVRDV го споделуваа воодушевувањето на Friedman за одржување и зачувување на постоечкиот град, а воедно овозможувајки драматично зголемување на популационата густина. Во поглед на урбаната состојба на градовите од тоа време, Friedman им придава значење на мобилноста наспроти статичноста, комлексноста наспроти формализмот. За разлика од Constant, Friedman го подржува непредвидливиот и хаотичен раст на урбаната состојба на градовите во кои жителот ке претставува активен играч.






Излегувајки од кризта на класичната модерна архитектура, Constant и Friedman остануваат примери за тоа како архитектурата може да биде радикална. Guy Debord е уверен дека архитектурата не може да постои без луѓето, движењето и желбата. За повеке од 10 години архитектите го пресоздаоа градот така што тој доби варијабилен карактер; спиритуален (Szekely), инстантен (Archigram), кратерен (Chaneac), пловечки (Kurokawa и Kikutake), компактен (Pichler), заоблен (Architecture Principle), и континуинален (Archizoom и Superstudio).









Органските форми и процеси во природните светови ги инспирираа архитектите за нови начини на размислување за градовите и нивната архитектура. Новите индустриски материјали овозможија експерименти од префабрикувани капсули и келии за живеење и работа. Во овој контекст ергономската куќа на иднината на Peter и Alison Smithson (1955-56) го посочи патот кон новиот начин на размислувње. Повеке проекти од 60 те годинини ја илустрираат страста на тоа време за алтернативни начини на живеење, перформанси и пнеуматски форми. Archigram посочуваше на популарната култура и новиот тип на перформативна архитектура.















Вертикалниот аспект на Менхетен е заменет со хоризонталноста, втор урбан ред во пионерската работа на Claude Parent и Paul Virlio, кои антиципираа превиткувачките форми и експерименти со површината кои се актуелни и во денешно време. Во континуитет на Фриедман и Цонстант архитектите замислуваа огромни пловечки структури составени од капсули и приклучоци, таканаречени мегаструктури. Јапонските метаболисти имаа големо влијание во имплементирањето на метафората за растеж, остварувајки ја идеата преку нивните архитектонски проекти и визии за градот на иднината.











Во доцните 60-ти години во Италија, Бескрајниот град на Archizoom и Континуианалниот монумент на Superstudio понудија безмилосна критика на актуелното општество и архитектура. Во 1972 Рем Коолхаас покажува јасен сомнеж во радикализмот на предходноспоменатите Италијанци. Како една од главните фигури на идејата за градот на иднината Rem Koolhaas заедно со неговите колеги од ОМА презентираат три проекти направени во период од триесет години: оригинални цртежи во кои се слави урбаната конгистенција, Метропола во делириум (1972), Град во објект, библиотеката Jussieu (1992), и објектот на CCTV во Пекинг (2008).








Револуционерните утопии и дистопии од перодот помеѓу 1956 -1976 отворија пат во 80-те години за деконструктивистичките дела на Tschumi, Eisenman, Libeskind, и Morphosis. Засновни на теорија и актуелното преиспитување на самата архитектура деконструкцијата продолжува да се реинтепретира и одново воспоставува. После 1990 година во современата пракса доминира револуцијата на дигиталната технологија. Во пракса ова значи дека архитектите имаат способност и капацитет да дизајнираат многу покомплексни форми и да ги реализираат со специјализирани комјутерски цртачки алатки, без да мораат да се повикуваат на стандардизираните фабрички компоненти. Завитканите набраните рамнини се една од карактеристиките на оваа нова архитектонска област. Комјутерски генерираните податоци можат да бидат користени за информирање на сложената структура на објектите и реосмислувањето на идните градови. Пристанишниот терминал во Јокохама на Foreign Office Architects (1995-20020) претставува белег во интелегентната утилитизација на на информации за креирње на надворешен јавен простор, окарактеризиран со превиткани рамнини.








Границите помеѓу концептуалната уметноста, уметноста базирана на инсталации и архитектурата продолжуваат да бидат нејасни.

Мапите за градот на иднината со експериментален карактер и картите кои имаат архитектонски фрактуриран однос кон градот ги слават иноваторите и визионерите кои се трудеа да ги прошират границите на нивната пракса и кои избраа исклучителните наместо вобичаените места. Градот на иднината, сеуште, поставува важни прашања за иднината на архитектурата и нашите градови. Yona Fridman предвидуваше дека до крајот на 2000-та архитектурата би требало да исчезне, да стане невидлива. Во современите ситуации, особено во места како Кина и Дубаи, со иконичен принцип во градењето, архитектурата е презентирана како спектакал. Додека пак комјутерски подржаниот дизајн може да доведе до опсесија со формална комлексност, жртвувајки го ангажманот со општеството. На крајот се поставува прашањето од што всушност се состои вистински радикалното.


Lebbeus Woods создава дела кои одговараат на кризни зони; места како што се Сараево, Берлин, Хавана. Надвор од деградирани локации тој предвидува нови почетоци. Тој верува дека иднината на нашите градови мора да биде креирана подлабоко, со точно прецизирани услови кои постојат во сегашноста. За визионерските одредици за просторот Woods критикува дека тие немаат намера да бидат реализирани, како што се многу дела за Градот на иднината, дека тоа е надвор од секоја смисла. Архитектите мораат да продолжат да пресоздаваат градот дури ако тоа е само на хартија.

НОВИТЕ АРХИТЕКТОНСКИ ИНТЕРВЕНЦИИ ВО ТРАДИЦИОНАЛНИТЕ СРЕДИНИ

Традиционалните градови наспроти современите мегаструктури.

Да се најдеш во срцето на еден стар град, во град кој се создавал со векови, постепено, капка по капка, човек по човек, живот по живот, спомен по спомен, значи да се најдеш во еден кондензиран свет не многу различен од природните и сложени микро и макро светови.

За разлика од современите градови каде царуваат моторните возила, а обликот и големината на улиците им се покоруваат на нивното движење, во традиционалниот град се е подредено на човекот. Градот е антропоморфен. Тој со векови, милениуми се создавал постепено, сукцесивно, исто како дијамантот, специјално за човекот и од човекот.
Во современиот урбанизам нештата настануваат инстантно, одеднаш, низ истоветни и ограничувачки образци.
Старите градови се совршениот учител за урбанистите и архитектите бидеќи во нив е вткаена милениумска традиција која постепено се усовршувала и прилагодувала на потребите на луѓето. Нивната структура воодушевува како што воодушевува фракталната структура на листот или било која друга органска творба, ставени и видени под микроскоп.




Македонските градови вобичаено настанувале на ридови и тоа од повеке причини. Прво, конфигурацијата на ридот овозможувала владеење и увид на целиот простор наоколу, впивајки го внатре во себе, а истовремено овозможувајки поголем контакт со неговата околина, воздухот и сонцето. Второ, економично постигнување на поголема густина и трето, во рамнината не се градело со цел обезбедување на плодна земја, а населувањето настанувало на најблиското возвишение. На овој начин во текот на многу векови се развивале македонските градови

Нивната големина за разлика од современите дефрагментирани мегаградови е човекомерна, така што кога се наближувате кон градот, се добива една целовита слика за него, тој има јасен фигурален карактер, целиот град со неговите поединечни делови го гледате наеднаш. идентификацијата со него е неминовна. Секоја куќа си го добива своето место во тој вековен асемблаж.








Влегувањето и движењето низ еден стар град во вистинска смисла на зборот подразбира влегување во внатрешен простор, многу слично на чувството на влегувањето во својот сопствен дом каде што одеднаш паѓаат сите психолошки лушпи. Ваквото искусување на градот уште еднаш се должи на на неговиот човекомерен карактер и начинот на кој се обликувани и материјализирани улиците. Фронтот на улиците се движи околу 5 метри што соодетсвува на големината на една соба. Додека се разгледува попречниот профил на улицата исто така ке се заклучи дека таа претсавува повеке затворен отколку отворен простор. Тоа се должи да постепено еркерно испуштење на катовите од куќите кои заедно со своите фасадни површини со органските текстури и камена подлога го завиткуваат минувачот. За разлика од современите градови каде човекот се губи во застрашувачки долгите улици, каде со најголемиот дел од нив владеат брзите и бучни моторни возила кои испуштаат штетни и заморувачки гасови, вештачките материјали воопшто не му будат на човекот пријатни чувства, камоли да предизвикаат тој да стапи во директен контакт со нив, за разлика од нив во традиционалните градови органските природни материјали, со секогаш различни и неповторливи текстури секогаш ке создаваат пријатни чувства па дури ке повикуваат на и директен контакт со нив. (на пр. на плоштадот Кампо во Сиена, кој е поплочен со тула и денеска лугето седат и лежат на подот.

Дисконтинуитет во развитокот на традиционалните македонски градови и нивната архитектура

Во последните неколку децении новите архитектоски интервенции во традиционалните средини многу отскокнуват по начинот на кој тие се просторно организирани, видовите на употребени материјал и конструктивна логика, воопшто непочитувајки го својот контекст, а уште помалку принципите на кој се развивала традиционалната македонска куќа, Од друга пак страна непочитувајки го идентитетот на автентично просторното конфигурирање на традиционалниот град како и етичките правила што постоеле во минатото. Во последно време се појавија некои тенденции, а ми се чини и некои законски прописи во традиционалните средини каде се насочува внимание само на надворешниот изглед на новите објектите така што тие би потсетувале на старите куќи. Дури и овој чекор или услов во дизајнирањето на објектите е подобар во однос на целосно игнорирачките апсолутистички објекти. Но сепак тој претставува лажен пристап, кој се граничи кич, имитација, формлизација. Во ова напредно доба, неможеме да си дозволиме површен пристап, во овие историски јадра кои се создавале со векови, во кои се вткаени високи вредности. Неможе по секоја цена да се појави еркер, тој не служи само за декорација. Еркерот во минатото се појавувал поради точно одредени причини, на соодветно место, на соодветен начин, да ја зголеми станбената површина на катот, да го исправи неправилниот простор, да се добијат нови орентации во куќите наредени во низ. Новите интервенции треба да се базираат на подлабоки приципи кои во целост ја одразуваат просторната конфигурација, мстеријализација и конструктивната логика на традиционалната македонска архитектура која научно е проучена и систематизирана во соодветните установи.


Заштита и развиток на традиционалните градови како културно наследство и цивилизациска придобивка од прв ред.

Појавата на цивилизацијата се истоветува со појавата на градовите
Бидејки градовите претставуваат огромна цивилизциска придобивка, културно и градителско наследство, нивната заштита или нивниот развиток е од големо значење. Постојат повеке начини како да се зачуваат тие трајни надвременски цивилизсиски придобивки и вредности но главно би ги издвоиле следниве:

1. Постапка на замрзнување на постоечките традиционални градови: реставрација, реновација, реконструкција на веке исчезнати градби, адаптација и пренамена.
Оваа постапка подразбира автентично зачувување на структурата на старите градови онаква каква што е, доколку до тој момент во голема мера не е нарушен историскиот и автентичен карактер на градот. (случај со повеке исторски градови во Италија: Сиена,)

2. Континуитет во развитокот на традиционалните градови

Оваа постапка подразбира континуитет во развитокот на традицоналните градови реализиран преку современи методи, почитувајки ги принципите на просторно организирање, веќе постоечкиот идентитет, начини на конфигурирање, етички правила, трансформација реинтерпретирана на современиот јазик на архитектурата, користејќи ги достигнувањата во науката , филозофијата и архитектурата. Овој пристап подразбира примена на технолошките достигнувања, современ пристап во организирање на просторот, земајки ги во предвид изменетите општествени и социјални услови како и промената на структурата на семејството, употребата на современи материјали и конструкции, притоа секогаш базирајки се на принципите на традиционалните градови и архитектура.

Традиционалните градови а особено традиционалната македонска архитектура се базира на принципи кои можат да се доведат дури до научно ниво поради нивниот егзактен карактер. Традиционалната македонска куќа се заснова на такви принципи и концепти на просторно организирање што речиси се израмнува со принципите на Модерната во 20-те години на 20 век кои ги воспостави големиот архитект Ле Корбизје кој наводно поминал низ овие простори на неговото почетно истаржувачко патување низ ориентот, судејки според неговите скици и записи.

Допирните точки помеѓу традиционалната македонска куќа и современата архитектура честопати се разгледувани во наукта и се потврдувани преку опипливи докази. Неминовни принципи, или начини на организирање на просторот кои се заеднички за двете би ги издвоиле следниве: слободен план, просторен пат, двоетажни простори, мултифункционални единици и др.







Слободниот план подразбира дека секое ниво има различна организција на планот независно од другите Во традиционалната македонска куќа тоа е постигнато со помош на масивното камено приземје и флексибилните и лесните катови од дрвена скелетна конструкција кои го менуваат својот облик и начин на организација на просторот.
Просторниот пат без сомнение е истовремено присутен во македонската куќа и објектите на Ле Корбизје како и современата архитектура денес, подразбира просторно поврзување на на флексибилната организација во една целина со помош на скалите кои го менуваат своето место и правец и облик овозможувајки му на човекот просторно искуство и целовито осознавање на просторот во кој живее.
Двоетажните простори многу често се употребувани во традиционалната македонска архитектура, иако тие имаат чисто квалитативен карактер. Во средини како што е Охрид каде градот имал ограничен урбан раст со помош на градскиот ѕид, каде густината постепено се зголемувала, каде парцелите се сведувале на минимум, каде употребната станбена површина е од огромно значење напротив се јавуваат двовисински простори.Улогата на двовисинските простори најверојатно се состои во зголемена аерација, просторно поврзување на различните нивоа, зголемено осветлување на просторот и др.
Чардак - мултифункционална единица која истовремено претставува дневен престој, исхрана, спиење, работа,комуникација или преоден простор - јадро на куќата




Специфичните особености се изразени преку просторната организација и употребените материјали и конструкции : масвното носиво камено приземје и леснте флексбилни катови изведен од дрвена бондручна конструкција овозможуваат променлвост во организацјата на секое ниво - слободен план, како и просторно движење со помош на скалите кои постојано го менуваат своето место во планот, се прекршуваат менувајки го својот правец и облик овозможувајки совршено просторно совладување на просторот - просторен пат.

Горенаведените елементи и принципи на просторно организирање поради нивниот егзктен карктер можат да се земат како основа при креирање на таканаречен Специјален детален урбанистички план за традиционални средини притоа почитувајки ги конструктивната логика, начин на конфигурирање на градот, векепостоечкиот идентитет, етичките правила кои некогаш постоеле и биле референтни за конкретната традиционална средина. ( Во минатото во одредени средини во Македонија доколку некој одлучил да ја продава својата куќа, постоело непишано правило тој најпрво да му ја понудел на својот најблизок сосед. Доколку тој несакал да ја купи тогаш соптвеникот ја продавал на друг човек само под согласност на неговиот сосед. Сето ова може да се регулира со закон во идниот план.)

Во науката традиционалните македонски градови и архитектура се доволно проучени и систематизирани така што тие истовремено имаат и свои особености и специфичности за секој поединечен град како и свој заеднички имеменител. Од друга пак страна допирните точки и заедничките принципи на организирање на просторот со Модерната а со тоа и современта архитектура придонесува традиционалнта македонска архитектура да се реинтепретира на современ јазик, користејки соодветни материјали и конструкции. На пример конструктивната логика на масивно камено приземје и лесен флексибилен дрвен скелетен кат може да се реинтепретира на современ јазик преку употреба на бетон за приземјото И флексибилна скелетна метална конструкција за катовите а сето тоа да биде регулирано со закон. Дрвото како ефтин и еколошки материјал како и другите природни материјали ни најмалку не изостануваат во денешната современа архитектура, туку напротив уште повеќе се фаворизираат.

ЈАВНИОТ ПРОСТОР-НАЈОСНОВНИОТ ЕЛЕМЕНТ ПРИ СОЗДАВАЊЕ НА ГРАДОТ

Plo{tad Kampo /13/14 vek/ Siena / Italija

Za da mo`e da se otkrie vistinskoto zna~ewe na javniot prostor, na prostorot na zaedni~koto, treba da se zadre vo pri~inata za pojavata i postoeweto na gradot. Prviot ~ovek na po~etokot svoite potrebi gi zadovoluval disperzno. Osnovna karakteristika na gradot e koncentracija. Koncentarcija na lu|e, koncentracija na surovini, proizvodi, materija, koncentacija na idei, informacii, so eden zbor koncentracija na razli~nosti so cel ~ovekot poefikasno da gi zadovoli svote potrebi, a istovremeno kreira grad kade osnovna karakteristika e zaedni~areweto preku koe toj se izdignuva na duhovno, sociolo{ko i duhovno pole. Mno{tvoto luge, dejnosti, razli~nosti skoncentrirani na edno mesto se pri~ina za ~ovekovoto zaedni~arewe koe najdirektno se izrazuva vo javniot prostor, zaedni~kiot kolektiven prostor.

Stepenot na razvojot na sovremenite gradovi od ovoj aspekt mo`eme da go ocenime i spored koli~estvoto na koncentracija na raznovidnosti od sekakov vid materijalni i nematerijalni i nivna efikasna organizacija vo edna celina (dejnosti, proizvodi, vidovi na profesii, idei, informacii, raznorodni prostorni organizacii …)

Prostorni zoni, distanci, na interakcija na ~ovekot so svojata okolina

(Edvard Hol / Antropolog/ Skrienata dimenzija /1966 / Wujork)

Javniot op{testven svet pretstavuva stabilna voop{tena struktura na individualni li~ni svetovi. Objektivnost so pomala zastapenost na valeri otkolku individualniot i koj poveke se slu`i so nau~ni gledi{ta, no ne e egzakten kako nau~niot kade {to nepostojat valeri. (K.N.[ulc / Egzistencija prostor i arhitektura)

Odnosot kon javniot prostor vo Makedonija

Odnosot kon javniot prostor i zna~eweto koe mu se pridava go odrazuva kulturno-sociolo{ki kontekst na edno op{testvo. Toa e taka zo{to javniot prostor go ozna~uva ona {to e zaedni~ko, ona {to se spodeluva i u`iva a nemo`e da se poseduva. Toa e prostorot koj e dostapen za site, kade bi trebalo da se slu~uvaat bezbrojni heterogeni aktivnosti i u~estvuvaat razli~ni akteri.

No za `al poslednite 20 godini vo Makedonija toa se ima zna~itelno promeneto. Na prvo mesto tuka bi ja stavile neramnote`ta pome|u javniot i privatniot prostor ( {to mo`e da se povrze i so promenata na op{testveniot sistem i bukvalnata realizacija na privatizacijata). Naj~esto privatniot sektor go uzurpira javniot prostor, {to uka`uva na nepostoewe na ~uvstvo za zaedni~koto, osnoven pokazatel za kulturno – civilizaciskiot razvitok na edno op{testvo.

Novite gradbi celosno se izoliraat od svojata okolina nepoka`uvajki osobeni relacii kon nea, taka {to tie se pretvoraat vo samodovolni organizmi so apsolutisti~ki stav pritoa negirajki ja sovremenata arhitektonska misla za nepostojanost, promenlivost, prilagodlivost, hibridizacija na javnoto i privatnoto.

Vo minatoto, vo Makedonija, koga nepostoele grade`ni regulacii, odnosot kon zaedni~koto, a osobeno odnosot kon drugite individui, sosedi, bil odr`uvan na visoko nivo preku nepi{ani postoe~ki pravila (na pr. delot od ulicata od frontot na edna parcela bil odr`uvan od lugeto koi `iveele tamu).

Vo ova sovremeno vreme krizata na javniot prostor vo Makedonija se odrazuva preku slednive pokazateli:

- Op{tata neopremenost i neodr`anost na javnite prostori

- Privatizacija na javniot prostor (na pr. gradskite kafuliwa na kejot neograni~eno go uzurpiraat re~isi 100% od j.prostor pritoa onevozmo`uvajki izbor za raznorodni javni varieteti)

- Privatizacijata preku dogradbi, ograduvawa i drugi grade`ni ispu{tawa vo javniot prostor

- Malata zastapenost na zaedni~ki prostor vo pove}estanbenite zgradi, stepenot na negova opremenost i odr`anost.

- Ekstremniot kontrast vo stepenot na uredenost i opremenost pome|u privatnite domovi i javniot prostor, (pr.“luksuznata” naselba vo Bardovci, kade javniot prostor e sveden na minimum i se manifestira preku minimalni tesni i iskopani uli~ki, za razlika od individualnite parceli koi pretstavuvaat socijalno zatvoreni sistemi vo koi se vlo`eni ogromni sredstva so ekstremna tehnolo{ka opremenost)

- Uzurpirawe na javniot prostor od strana na nepropisno parkiranite privatni vozila za koi namerno ne e obezbeden parking prostor vo ramkite na individualnite parceli ili soodvetno odredenite mesta so detalnite urbanisti~ki planovi (pr. nas. Buwakovec , Debarmaalo, bul. P.Odredi i dr)

Za da se podobri kvalitetot na arhitekturata, a u{te poveke kvalitetot na javniot prostor, pred se treba da se promenat stvovite na graganite, da se promenat nivnite eti~ki, sociolo{ki i duhovni sostojbi, da ne se sozdavaat individualni sociolo{ko-psiholo{ki bunkeri, navidum idealizirani sredini vo koi se koncenriraat materijalni sredstva, tuku akcentot da se stavi na zedni~koto, na ona koe mo`e da se u`iva, da se spodeluva , a ne mo`e da se poseduva. Lugeto treba da sfatat deka samo preku zedni~areweto mo`e da se vidi napredokot na op{testvoto, kulturata i civilizacijata, a toa podrazbira i napredok na - ARHITEKTURATA, bidejki arhitekturata vsu{nost pretstavuva konkretizacija na civilizacijata.

Javniot prostor pred 90 te godini / nas. Aerodrom / Skopje /

Sistem na javni prostori (nivoa)

Javniot prostor vo sovremeniot Svet

Vo poslednite decenii relacijata pome|u posedot i upotrebata ima is~eznato. Privatniot posed e koristen javno (trgovski centri, aerodrome i itn.) Javniot prostor e apsorbiran od privatnoto koristewe. Kreirana e nova realnost vo koja kolektivnoto- ogromna masa na individui e edinstvenata konstantna karakteristika.

Postoi tendencija javniot, kolektivniot ili relaconen prostor da bide otvoren za razmena pome|u aktivnite scenarija i aktivirawe na minuva~ite od strana na korisnicite i akterite.

Nema poveke prostor na neo-monumentalisti~ka rekreacija bazirana na zatvoreni dizajni niz ~isti zavr{eni sliki, tuku prostor na novi pejsa`i vo pejsa`i za interakcija i adaptacija, prirodni dizajni, novi hibridni situacii namesto starite gra|anski modeli.

Novite dizajni vo javniot (relacionen) prostor pretstavuvaat takti~ni odluki otvoreni za promena, generatori na aktivnosti i me{ovitost koi ovozmo`uvaat plasti~no u`ivawe preku aktuelni instalacii za odmor, sport, kultura, komunikacija, raznovidnost, vrski na lu|eto i kone~no proekcija na graganinot. Toa se instrumenti bazirani na lesni konstrukcii povrzani na energetski i informaciski mre`i, bazirani na intelegetni prirodni i/ili ve{ta~ki podlogi osmisleni niz koloritni reciklirani materijali.

Javniot prostor pretstavuva slo`en relaconen prostor ne samo za pro{etka tuku i za li~ni i/ili spodeluva~ki pobudi. Nenaselen, optimisti~ki, relaksiran, promenliv, nepostojan, pove}edimenzonalen, poveke u`iva~ki i vozbudliv otkolku eleganten.

Poedinecot kako li~nost treba da bide zadovolen, no sekoga{ treba da se sogleduva kako del od edna celina. So drugi zborovi na{ite li~ni, poedine~ni izrazi treba da imaat zaedni~ki imenitel

Lugeto se ra|aat vo Gradot koj postoel pred niv, no postepeno toj dobiva zna~ewe na mesto vo koe `iveeme i se povrzuvame so nego preku mno{tvo na spomeni. Ulicite i mestata stanuvaat spomeni, a vremeto i prostorot na gradot istorija na na{ite `ivoti.

Evropska nagrada za urban javen prostor 2010

Biblioteka na otvoreno, Germanija 2009 (prva nagrada)

Na participativen na~in `itelite na na edno socialno nerazvieno sosedstvo se imaat organizirano da soberat i spodelat knigi vo Biblioteka na otvoreno, koja e konstruirana od prefabrikuvani par~iwa od demolirani objekti.

Evropska nagrada za urban javen prostor 2010

Urbani Atraktori: Teatralen podium, Roterdam, Holandija 2009,

Vmetnuvaweto na tetralniot paviqon programski go revitalizira plo{tadot i go artikulira negoviot odnos kon kanalot.

Evropska nagrada za urban javen prostor

Evropska nagrada za urban javen prostor, pretstavuva bienalen natprevar, konkurs, organiziran od strana na {est evropski institucii, pod inicijativa na Centre of Contemporary Culture of Barcelona (CCCB) so cel prepoznavawe i potiknuvawe za`ivuva~ki proekti i odbrana na javniot prostor vo na{ite gradovi. Nagradata, edinstvena od ovoj tip vo Evropa, e kreirana vo 2000-ta, a ovaa godina go slavi nejzinoto {esto izdanie.

Edna od zadda~ite na ovoj konkurs e da svedoc~i za procesite na rehabilitacija na javnite prostori {to se imaat pojaveno vo mnogu evropski zemji kako i prepoznavawe i neguvawe na javniot karakter na urbanite prostori i nivniot kapacitet za unapreduvawe na socijalnata kohezija, potvrduvajki gi povekezna~nite svojstva na javniot prostor.

Nagradata gi potiknuva relacionite i gra|anskite aspekti na tipi~no javniot prostor, i se razlikuva od drugite inicijativi koi se fokusirani najmnogu na figurata na arhitektot.

Ovaa nagrada e specifi~na po toa {to ne e mnogu skocentrirana na operacii so golem razmer od aspekt na urbano planirawe, tuku na pomali intervencii poznati pod imeto “urbana hirurgija” kaj koi osnovna cel e podobruvawe na `ivotite na gra|anite. Akcentot ne e staven na estetskiot i spektakularniot aspekt na sovremenata arhitektura, tuku mnogu poveke se odnesuva na arhitekturata so socijalen karakter.

Ovaa godina se dodeleni nagradi za dve prvi meata, i ~etiri pofaleni proekti:

1. Biblioteka na otvoreno vo Germanija

2. Operska ku}a, koja so pokrivot izleguva od vodite na bregot na Bjorvika, vo Oslo.

3. Urbani atraktori, Roterdam

4. Komleksen strip – tranzicija pome|u gradot i pla`ata, [panija

5. Pasa` pretvoren vo kolektivno upravuvana ekolo{ka gradina, Pariz

6. Ribarski kabini postaveni na pristani{te, [panija

Avtor: Jordan Tasevski

(Tekstot e objaven vo Porta 3, broj 136/137, petok 30.07.2010

http://www.porta3.com.mk/index.php?option=com_content&task=view&id=2512&Itemid=94).